Co ożywia uniwersytet?

Model przywództwa akademickiego w XXI wieku.
Projekt badawczo-wdrożeniowy zrealizowany 12 sierpnia 2022 – 11 sierpnia 2024

Założeniem projektu było wypełnienie poważnej luki badawczej i edukacyjnej w Polsce – braku adekwatnego dla unikalnej misji uniwersytetu modelu przywództwa oraz braku profesjonalnych i jednocześnie uwzględniających kontekst kulturowy programów rozwijających kompetencje przywódcze dla osób kierujących instytucjami naukowymi. Projekt został zrealizowany we współpracy z Siecią Badawczą Łukasiewicz – Instytutem Organizacji i Zarządzania w Przemyśle „ORGMASZ”.

Uniwersytety są dzisiaj poddawane silnej presji kulturowej i rynkowej, co wiąże się z negatywnym trendem polaryzacji i ideologizacji akademii. Jej misja, jaką jest poszukiwanie prawdy, doskonałość naukowa, budowanie wspólnoty, interdyscyplinarność, troska o dobro i piękno, znajduje się w stanie poważnego zagrożenia. W przeciwieństwie do organizacji biznesowych, pozarządowych i administracji publicznej, środowiska akademickie nie posiadają szerokiego wachlarza dostępnych modeli przywództwa oraz wypływających z nich programów szkoleniowo-rozwojowych.

Niewiele jest również opracowań polskich autorów, którzy proponują badania i rozwiązania w zakresie dostosowanym do wartości, etosu i celów, jakie przyświecają uczelniom. Nie ma też polskich opracowań podnoszących kwestie przywództwa akademickiego w kontekście aktualnych wyzwań skupiających się na kwestiach zapewnienia uniwersytetowi wolności akademickiej i debaty naukowej opartej na zasadach pluralizmu światopoglądowego. Zrealizowany projekt, w sposób pogłębiony i kompleksowy, odpowiedział na tę potrzebę.

Najważniejsze cele projektu:

  • wypracowanie pogłębionego modelu przywództwa akademickiego, czyli modelu przywództwa, dostosowanego do kontekstu środowiska akademickiego
  • opracowanie zaawansowanego programu rozwojowego (training seminar), służącego rozwojowi kompetencji przywódczych u osób, które podejmują tę rolę w środowisku uczelni
  • międzynarodowa walidacja proponowanego modelu na forum jednego z najlepszych uniwersytetów świata – Oxford University
  • powołanie przy uczelni wyższej instytucji, której misją będą badania i rozwój przywództwa służącego dobru wspólnemu oraz odbudowie zaufania i solidarności w polaryzującym się świecie
  • przygotowanie kilkuset osobowej grupy liderów akademickich, którzy w swoich środowiskach podejmą działania na rzecz wysokiej jakości przywództwa akademickiego

Dzięki doświadczeniu pilotażowej edycji projektu „Przywództwo akademickie”, jaką realizowaliśmy wspólnie z naszymi partnerami z Sieci Badawczej Łukasiewicz jesienią 2021 roku, a także dzięki przeprowadzonym na tej podstawie ankietom ewaluacyjnym, wiemy, co najbardziej doskwiera liderom akademickim w ich pracy i jakiej zmiany oczekują. Kluczowe wnioski z naszych badań wykorzystaliśmy w tych działaniach projektowych.

Uniwersytety zmagają się z różnego rodzaju polaryzacjami, a pracownicy uczelni, zwłaszcza kadra zarządzająca, doświadczają różnego rodzaju napięć. Naszą odpowiedzią na te problemy są autorskie i opracowane na podstawie badań i pilotażowej edycji projektu Przywództwo Akademickie, programy Integral Leadership Development Program oraz Polarity Management.

METODOLOGIA PROGRAMÓW ROZWOJOWYCH

W pracy nad metodologią i treściami naszego programu rozwojowego uwzględniliśmy zarówno źródłowe dla uniwersytetów modele, jak i współczesne ujęcia. Sięgnęliśmy do dwóch modeli edukacyjnych: pedagogiki ignacjańskiej oraz współczesnej koncepcji uczenia dorosłych Davida Kolba, która jest istotnym punktem odniesienia dla współczesnych edukatorów.

Pedagogika ignacjańska opiera proces rozwoju na kilku elementach:

  • podkreślaniu wolności i osobistej kreatywności
  • prymacie osobowego spotkania człowieka z człowiekiem nad treściami intelektualnymi
  • integralnym spojrzeniu na człowieka w jego wymiarze egzystencjalnym, psychologicznym i moralnym

Daje ona również konkretne wskazówki, jak prowadzić proces rozwojowy: najpierw należy uwzględnić kontekst, w jakim znajduje się uczestnik procesu, następnie zaproponować pewne doświadczenie edukacyjne oraz stworzyć przestrzeń do jego osobistej refleksji oraz podejmowanych decyzji.

Cykl Kolba składa się natomiast z czterech powiązanych ze sobą etapów nauczania:

  • doświadczenia, które jest głównym elementem cyklu nauki
  • obserwacji i refleksji, które pojawiły się w trakcie doświadczenia
  • przyswajania nowej wiedzy, której potrzeba się ujawniła
  • testowania nowej wiedzy, obserwacji i refleksji w nowych sytuacjach.

MODEL PRZYWÓDZTWA INTEGRALNEGO

Co ożywia uniwersytet?

Nasza odpowiedź na to pytanie to właśnie przywództwo integralne. Celem projektu było stworzenie modelu tego przywództwa i zastosowanie go do pola akademickiego.

Stworzony przez nas i prezentowany niżej model przywództwa akademickiego oparliśmy na pogłębionych wywiadach z 15 przywódcami, 4 wywiadach z doświadczonymi trenerami, na analizie współczesnych i klasycznych pozycji dotyczących przywództwa, a przede wszystkim na szkoleniu przywódczym dla 38 osób, podczas którego mogliśmy nasz model poddać ewaluacji (badanie poprzez działanie).

Zgodnie ze strategią budowania teorii społecznych, nasz model przedstawimy w trzech krokach:

Trójkąt przywództwa

Trójkąt przywództwa akademickiego

Siedem zasad integralnego przywództwa akademickiego to:

  • 1. (Samo)samoświadomość.

    Znajomość siebie, ludzi i systemu, świadomość swoich ograniczeń i mocnych stron, swojej pozycji w systemie, rozumienie jego polaryzacji, bycie częścią całości, świadomość wielkości i małości człowieka, dystans, poczucie humoru, wgląd, świadomość procesów psychologicznych, praktykę osobistej refleksji, otwartość na tajemnicę człowieka.

  • 2. Twórczość.

    Inspirowanie, pomysłowość, inicjowanie wspólnego uczenia się i odkrywania, wspólne myślenie, zdolność do zadziwienia, poszukiwanie, poprawianie, udoskonalanie, uczciwość w myśleniu: krytyczny i rzetelny dialog, rekonstrukcję stanowiska innych.

  • 3. Sprawczość.

    Inicjowanie działań, pomysł na siebie, proaktywność, delegowanie uprawnień, tworzenie kryteriów sukcesu, poczucie własnej wartości organizacyjnej, monitorowanie własnych działań, ocenianie, decydowanie, dążenie do integralności, wielkości, dawanie przykładu.

  • 4. Etos uczelni.

    Wysiłek definiowania misji uczelni i jej kryteriów, które mogą pomóc wspólnocie w rozwoju (doskonałość akademicka, wolność, prawda, dobro, piękno, autonomia, odwaga). Misja staje się busolą postępowania, pomocą w koniecznej aktualizacji celów, tego, co należy zmienić, a co zachować (trwałość, ciągłość, zmiana).

  • 5. Zaufanie.

    Umiejętność docenienia dobra, jakie daje uniwersytet, cierpliwość, spokój, mierzenie się z rzeczywistością, stanięcie w prawdzie, budowanie zespołu, odróżnianie wygranej od zwycięstwa, szacunek dla rywali/przeciwników, strategia wygrana–wygrana (win-win).

  • 6. Kolegialność i rozwijanie wspólnoty akademickiej.

    Staranny dobór ludzi, rozwój ludzi, komunikowanie, informacja zwrotna, budowanie porozumienia, relacje przed działaniem i wynikami, przyjaźń akademicka, wielkoduszność, rozwijanie zespołów, inwestowanie w ludzi, uważność na innych, prowadzenie, budowanie sprawnej drużyny, jasne role w zespole, kompetencje – uprawnienia – odpowiedzialność.

  • 7. Długofalowa, strategiczna perspektywa, wizja.

    Postawa ambitnego ogrodnika, spojrzenie strategiczne, długofalowe, chcieć dobrych, pięknych owoców, wiedzieć, jak przychodzą dobre owoce, uprawiać, podlewać, doglądać, przycinać, podwiązywać, dawać czas i siebie, działać zgodnie z rytmem.

Do kogo skierowany był program?

Program był skierowany do najlepszych uczelni w całej Polsce, których celem jest rozwój kompetencji przywódczych najwyższej kadry zarządzającej: rektorów, dziekanów oraz dyrektorów instytutów.

Uczelnie zakwalifikowane do Programu otrzymały unikalną możliwość przeszkolenia zespołu składającego się z dwudziestu do czterdziestu osób wśród najwyższej kadry zarządzającej – rektorów, prorektorów, dziekanów, prodziekanów oraz dyrektorów instytutów i kierowników zakładów.